Tài chính công là một phần của kinh tế học nghiên cứu vai trò của nhà nước thông qua phân tích tác động thu, chi ngân sách đến các hoạt động kinh tế xã hội. Ra đời cùng quỹ tiền tệ nhằm thực hiện nhiệm vụ và kế hoạch phát triển kinh tế xã hội. Hãy cùng The Mastro tìm hiểu bản chất của tài chính công là gì, đặc điểm cơ bản ra sao qua bài viết dưới đây.
-> Xem Ngay: Đòn bẩy tài chính là gì – Vì sao nên sử dụng đòn bẩy tài chính?
TÀI CHÍNH CÔNG LÀ GÌ?
Tài chính công (Public Finance) là tổng hợp tất cả các hoạt động thu, chi bằng tiền do nhà nước tiến hành, nó phản ánh hệ thống các quan hệ kinh tế nảy sinh trong quá trình tạo lập và sử dụng các quỹ công nhằm phục vụ thực hiện các chức năng của nhà nước và đáp ứng các nhu cầu, lợi ích chung của toàn xã hội.
Ngân sách nhà nước giữ vai trò chủ đạo trong tài chính công. Thu của Ngân sách nhà nước được lấy từ mọi lĩnh vực kinh tế, xã hội khác nhau, trong đó thuế là nguồn thu chủ yếu. Chi của Ngân sách nhà nước nhằm duy trì sự tồn tại hoạt động của bộ máy nhà nước và phụ vụ thực hiện các chức năng của nhà nước.
-> Xem Thêm: Chi phí tài chính là gì
CÁC THÀNH PHẦN CỦA TÀI CHÍNH CÔNG
5 thành phần của tài chính công sẽ bao gồm những hoạt động có liên quan tới thu ngân sách, chi tiêu hỗ trợ xã hội và thực hiện về các chiến lược tài trợ.
Thu thuế: Đây là một nguồn thu chính của Chính phủ, bao gồm thuế bán hàng, thuế thu nhập, thuế tài sản, thuế bất động sản…
Ngân sách nhà nước: Ngân sách là một kế hoạch về những gì mà Nhà nước và Chính phủ, nhà nước chỉ định có để chi tiêu trong một năm tài chính.
Các khoản chi tiêu: Bao gồm tất cả những thứ mà chính phủ thực sự chi tiền như các chương trình xã hội, giáo dục, cơ sở hạ tầng. Phần lớn chi tiêu của chính phủ là hình thức phân phối lại thu nhập hoặc của cải nhằm mục đích mang tới lợi ích cho toàn xã hội.
Thâm hụt/ thặng dư: Nếu như chính phủ chi tiêu nhiều hơn thì doanh thu sẽ bị thâm hụt. Còn nếu chính phủ có số chi tiêu ít hơn thì số tiền thu được từ thuế sẽ đạt thặng dư.
Nợ công: Nếu trường hợp chính phủ bị thâm hụt thì sẽ tài trợ một khoản chênh lệch bằng cách vay tiền và nợ quốc gia.
-> Tham khảo: MARGIN TRONG CHỨNG KHOÁN LÀ GÌ
YẾU TỐ QUYẾT ĐỊNH SỰ RA ĐỜI TÀI CHÍNH CÔNG
Nhà nước
Nhà nước được ra đời xuất phát từ tính chất khách quan, tuy nhiên được tồn tại dưới tính chất chủ quan. Có hai chức năng chích của nhà nước đó là tổ chức quản lý và trấn áp sự bạo lực. Kinh tế và xã hội là hai lĩnh vực chính do nhà nước tổ chức quản lý. Nhà nước sử dụng chức năng trấn áp nhằm mục đích phục vụ cho nhà nước. Hai cơ quan phục vụ lợi ích nhà nước gồm có Bộ Quốc Phòng và Bộ Công An.
Nền kinh tế hàng hóa tiền tệ
Sau khi xã hội bắt đầu xuất hiện sẽ xuất hiện sự chiếm hữu về tư liệu sản xuất và sản phẩm. Điều này sẽ khiến cho kinh tế hàng hóa được ra đời. Từ đó tiền tệ cũng bắt đầu được xuất hiện. Xét về mặt hình thức thì tất cả các hoạt động thu chi mỗi ngày từ nhà nước sẽ đi liền với việc tạo lập cũng như sử dụng tài chính công. Mục địch là nhằm đáp ứng cho việc thực hiện chức năng của nhà nước cho việc cung cấp hàng hóa công cho toàn xã hội.
ĐẶC ĐIỂM CỦA TÀI CHÍNH CÔNG
Tính chủ thể
Tài chính công do nhà nước sở hữu và nhà nước là một chủ thể duy nhất có quyền quyết định sử dụng các quỹ tiền tệ của Nhà nước. Mọi việc quyết định sử dụng tiền tệ, ngân sách nhà nước đều gắn với bộ máy của nhà nước giúp duy trì sự ổn định, tồn tại và phát huy có hiệu lực của các bộ máy đó. Đồng thời thực hiện những nhiệm vụ liên quan tới nền kinh tế xã hội được nhà nước đảm nhận.
Đặc điểm về tính chủ thể mang tới nhiều vai trò quan trọng đối với việc đảm bảo về quyền lãnh đạo thống nhất và tập trung của phía Nhà nước. Nó giúp loại trừ được sự chia sẻ và vấn đề phân tán về quyền lực đối với việc điều hành của ngân sách Nhà nước.
-> Xem Ngay: hướng dẫn đào coin
Nguồn hình thành thu nhập
Thu nhập được lấy thông qua các nguồn khác nhau từ trong nước và nước ngoài, dựa vào nhiều lĩnh vực khác nhau từ sản xuất, lưu thông cho tới phân phối. Đặc trưng của nguồn hình thành thu nhập này gắn chặt với kết quả của quá trình hoạt động kinh tế trong nước cũng như sự vận động của một số phạm trù giá trị như giá cả, mức thu nhập, lãi suất.
Đặc điểm này có vai trò quan trọng trong tổng thu nhập tài chính công và cần coi nguồn thu nhập là chủ yếu, đặc biệt là nguồn của cải mới được sáng tạo ra bởi các ngành sản xuất. Bên cạnh các hoạt động sản xuất vật chất thì sản xuất dịch vụ cũng là một nơi tạo ra nguồn tài chính công chủ yếu trong quốc gia và đây là nguồn thu chủ yếu của tài chính công.
Thu nhập tài chính công được lấy thông qua nhiều hình thức và phương thức khác nhau dựa trên sự tự nguyện và bắt buộc, có hoàn trả và không có hoàn trả, nga giá hoặc không ngang giá.
Tính hiệu quả
Chi tiêu tài chính là đó là việc phân bổ và sử dụng vốn của nhà nước. Vốn nhà nước ở đây bao gồm quỹ ngân sách nhà nước và quỹ tài chính công ngoài ngân sách nhà nước. Hiệu quả hoạt động tài chính công sẽ được đánh giá dựa vào hai tiêu thức căn bản nhất đó là kết quả đạt được và chi phí đã bỏ ra.
Nhận thức về đặc điểm này một cách đúng đắn sẽ có ý nghĩa quan trọng trong việc định hướng và sử dụng phù hợp quỹ tiền tệ của nhà nước trong việc xử lý những vấn đề của nền kinh tế vĩ mô.
-> Dành cho bạn: các loại chứng khoán phái sinh
Phạm vi hoạt động rộng rãi
Phạm vi hoạt động của tài chính công tương đối là rộng rãi và có tác động tới mọi hoạt động khác nhau, đặc biệt là lĩnh vực kinh tế – xã hội. Thông qua phạm vi này, tài chính công sẽ mang tới khả năng động viên và tập trung một phần nguồn tài chính của quốc gia vào tay nhà nước từ mọi lĩnh vực và chủ thể kinh tế xã hội.
CHỨC NĂNG CỦA TÀI CHÍNH CÔNG
Chức năng phân bổ
Trong nền kinh tế có hai loại hàng hóa đó là hàng hóa tư nhân và hàng hóa công cộng. Hàng hóa tư nhân có một loại độc quyền đối với chính nó. Ngược lại, hàng hóa công cộng thì không độc quyền. Chức năng phân bổ liên quan tới việc phân bổ các hàng hóa công cộng.
Chính phủ sẽ thực hiện một số chức năng như duy trì luật pháp, trật tự và phòng chống lại cuộc tấn công của nước ngoài, cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe và giáo dục. Việc thực hiện chức năng phân bổ yêu cầu có một quy mô lớn và phải phân bổ một cách hiệu quả.
Chức năng phân phối
Ở các quốc gia trên thế giới luôn có sự chênh lệch về thu nhập và sự giàu có. Những bất bình đẳng này gây ra thiệt hại cho xã hội và khiến cho tỷ lệ tội phạm của đất nước tăng. Chức năng phân phối là những giảm thiểu về những bất bình đẳng trong xã hội ngày càng nhiều càng tốt thông qua việc phân phối lại thu nhập và của cải.
-> Dành cho bạn: cách quản lý tài chính cá nhân hiệu quả
Chức năng ổn định
Nền kinh tế sẽ phải trải qua thời kỳ bùng nổ và suy thoái, đây được gọi là một chu kỳ kinh doanh bình thường. Tuy nhiên những giai đoạn này lại tạo ra sự bất ổn trong nền kinh tế. Vì thế chức năng bình ổn định giúp loại bỏ hoặc ít nhất là làm giảm đi những biến động kinh doanh này.
Tài chính công là tổng hợp tất cả các hoạt động thu chi bằng tiền do nhà nước tiến hành, chính vì vậy ngân sách nhà nước giữ vai trò chủ đạo trong tài chính công. Khái niệm này được ra đời nhằm phản ánh hệ thống quan hệ kinh tế xã hội, nhằm phục vụ lợi ích chung của toàn xã hội. The Mastro hy vọng bài viết trên sẽ bổ sung thêm kiến thức cho hành trình của các bạn. Chúc các bạn thành công!